Jak wspierać rozwój czytania ze zrozumieniem i interpretacji tekstów literackich w szkole?

Czytanie może być nudne, ale tylko wtedy, gdy traktuje się je jak obowiązek. Wystarczy jednak spojrzeć na to zagadnienie nieco głębiej; być może wystarczy podsunąć uczniowi utwór, z którym ma coś wspólnego, albo postawić na luźną interpretację zgodną z jego charakterem? I właśnie tym zajmiemy się w artykule.

Czytanie jako rozmowa, nie obowiązek

Literatura zaczyna działać w momencie, gdy staje się pretekstem do rozmowy, a wspieranie czytania ze zrozumieniem zaczyna się od uważności i zaciekawienia; od rozmów o emocjach, motywach, ukrytych znaczeniach. Im więcej przestrzeni na interpretację, tym większa szansa na zaangażowanie ucznia. Co więcej – wtedy nawet staropolskie utwory pisane naprawdę trudnym językiem i barwnymi metaforami mogą wywołać poruszenie i pobudzić wyobraźnię.

Od słów do sensu – jak uczyć czytać „głębiej”?

Czytanie ze zrozumieniem to sztuka wychwytywania intencji, nastrojów, relacji między słowami, tego, czego nie da się zauważyć na pierwszy rzut oka. Uczniowie często gubią się właśnie w nadmiarze treści i nie mogą wychwycić ukrytych przekazów. Dlatego warto dać im narzędzia: ciekawe myśli, pytania pomocnicze, metafory. Można też rozłożyć tekst na czynniki pierwsze, i „poczuć” go nieco bardziej dosadnie. Tu dobrze sprawdzają się podręczniki takie jak seria Ponad słowami, która wspiera analizę i interpretację każdego utworu.

Literatura jak lustro – rozumieć siebie przez teksty

Dobrze dobrany tekst potrafi wywołać niemałą wewnętrzną burzę – uczniowie zamiast pytania o bohaterów, będą mówić o sobie. Zapytają: czy zgadzam się z tą postacią? Co bym zrobił na jej miejscu? Czy to był dobry wybór? Warto sięgać po różnorodne teksty – klasykę, współczesność, teksty naukowe i mniej znane – po to, aby każdy uczeń mógł znaleźć coś, co go poruszy, rozwinąć wrażliwość, ale też zbudować zdolność empatii, rozumienia emocji i formułowania własnych opinii.

Z interpretacją za pan brat – jak ćwiczyć praktycznie?

Czytania i interpretacji da się nauczyć, ale nie przez testy, tylko przez praktykę. Stawiaj na wspólne omawianie tekstów, pracę w grupach, zabawy w redaktora, tworzenie alternatywnych zakończeń – to wszystko uruchamia myślenie i oswaja z analizą. Pomocne są też krótkie formy, takie jak cytaty, aforyzmy czy wiersze, które można omawiać szybko i na wiele sposobów.

Liczy się systematyczność i różnorodność; im częściej uczniowie mają kontakt z tekstem, tym lepiej rozumieją jego sens. A im lepiej rozumieją, tym pewniej i swobodniej poruszają się po słowach.

Bo tak naprawdę czytanie ze zrozumieniem i interpretacja tekstu to coś więcej, niż „przyswojenie” sobie słów. Przez niektórych ludzi każde zdanie może wpłynąć na lepsze zrozumienie siebie, innych i świata. Wystarczy dać uczniom przestrzeń, odpowiednie narzędzia i trochę swobody w interpretacji, by literatura naprawdę do nich przemówiła.