Prawo autorskie przydatne informacje

Czym jest prawo autorskie?

Prawo autorskie to bardzo istotna w praktyce dziedzina prawa cywilnego, która zawiera zespół regulacji prawnych odnoszących się do praw własności intelektualnej, w tym ogółu praw przysługujących autorowi danego utworu.

Prawo autorskie należy uznać za istotną dyscyplinę prawa przede wszystkim z perspektywy twórców chcących chronić swój utwór, ale też z perspektywy osób, które w jakiś sposób zamierzają wykorzystać czyjąś pracę twórczą. Znajomość zasad i regulacji prawa autorskiego może z jednej strony zabezpieczyć twórców przed bezprawnym wykorzystaniem ich utworów, a z drugiej strony zminimalizować ryzyko naruszenia prawa autorskiego i związanych z tym konsekwencji, przez osoby, które zamierzają współpracować z twórcą i w dany sposób wykorzystywać jego utwory.

Co chroni prawo autorskie?

Prawo autorskie chroni prace twórcze, takie jak książki, muzyka, filmy i inne prace artystyczne przed ich nieuprawnionym wykorzystaniem przez inne osoby. Gwarantuje zabezpieczenie dla twórców, aby mogli czerpać należyte korzyści ze swojej pracy i decydować o sposobie wykorzystania ich utworów. Prawo autorskie służy twórcy, nadając mu wyłączne prawa do korzystania z dzieła oraz decydowania o jego publikacji i rozpowszechnianiu. Twórca ma prawo do decydowania, komu udostępnić swoje utwory i w jaki sposób można z nich korzystać.

Prawo autorskie – jakie są podstawy prawne prawa autorskiego?

W Polsce najważniejszym źródłem regulacji, które składają się na prawo autorskie, jest przyjęta w 1994 r., ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Ustawa ta, pomimo wielu nowelizacji i przeprowadzanych zmian obowiązuje do dzisiaj. Wprowadza definicję praw autorskich, reguluje ich przedmiot i podmiot. Zawiera także przepisy dotyczące praw przysługujących twórcy utworu oraz wyjątków i ograniczeń tych praw. Podstawowym założeniem tej ustawy jest podział praw autorskich na prawa osobiste i majątkowe.

Dla prawa autorskiego równie ważną ustawą jest uchwalona w 2018 r. ustawa o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi, która reguluje funkcjonowanie organizacji zbiorowego zarządzania.

Nie bez znaczenia dla polskiego systemu prawa autorskiego są międzynarodowe źródła prawne, a wśród nich przede wszystkim:

• Konwencja genewska o prawach autorskich z 1952 r.,
• Traktat Światowej Organizacji Własności Intelektualnej o prawie autorskim z 1996 r.,
• Konwencja berneńska o ochronie dzieł literackich i artystycznych z 1886 r.

Czym są prawa autorskie?

Prawa autorskie można przedstawić jako uprawnienia przysługujące właścicielowi utworu. Właściciele praw autorskich mają wyłączne prawo do używania danego utworu, do jego reprodukcji i rozpowszechniania. Ponadto przysługuje mu prawo do publicznego wykonania i modyfikacji utworu. Prawa autorskie powszechnie dzieli się na autorskie prawa mają majątkowe oraz autorskie prawa osobiste.

Autorskie prawa osobiste

Chronią one nieograniczoną w czasie więź twórcy z utworem. Określana jest więzią „autorską”, ponieważ nie może zostać ona zbyta. Oznacza to, że autor nie może sprzedać, czy nawet zrzec się swojej więzi z utworem. Autorskie prawa osobiste przyznają twórcy takie prawa jak:

• prawo do autorstwa utworu,
• prawo do oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem,
• prawo do udostępnienia utworu anonimowo,
• prawo do decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności,
• prawo do nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.

Ponadto, z autorskimi prawami osobistymi wiążę się gwarancja nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania.

Autorskie prawa majątkowe

Prawa te przyznają twórcy wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzenia nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagradzania za korzystanie z utworu. Największą różnicą pomiędzy autorskimi prawami majątkowymi a osobistymi to możliwość ich zbywania. Osoba, której przysługują autorskie prawa majątkowe, może przenieść je na inny podmiot (np. sprzedać). Uprawnienia, jakie dają autorskie prawa majątkowe:

• prawo do dokonywania czynności faktycznych związanych z korzystaniem i rozporządzaniem utworu oraz
• wynagrodzenie za korzystanie z utworu.

Czym jest umowa licencyjna?

Zgodnie z przepisami polskiego prawa korzystanie z cudzego utworu w sposób przekraczający dozwolony użytek powinno być uregulowane przez odpowiednią umową. Jednym ze sposobów na legalne wykorzystywanie utworu jest uzyskanie licencji od uprawnionego na podstawie umowy licencyjnej.

Przeniesienie autorskich praw majątkowych

Znamienną cechą autorskich praw majątkowych jest możliwość ich zbycia. Dokonanie takiej czynności prawnej wymaga przygotowania odpowiedniej umowy, na podstawie której twórca zgadza się na wyodrębnienie jednego lub kilku sposób korzystania z utworu i przejście ich na nabywcę. Ważność takiej umowy, określanej powszechnie umową licencyjną, uzależniona jest od postanowień w niej zawartych. Żeby umowa licencyjna została uznana za ważną, musi wyraźnie określać jakich pól eksploatacji dotyczy przeniesienie własności autorskich praw majątkowych.

Ponadto, dla swojej ważności, umowa licencyjna musi koniecznie zawierać:

• oznaczenie utworu, co do którego prawa mają zostać przeniesione,
• oznaczenie wynagrodzenia przysługującego z tytułu przeniesienia praw na wskazanych polach eksploatacji,
• klauzulę dotyczącą przeniesienia autorskich praw majątkowych ze zbywcy na nabywcę.

Umowa o nabycie autorskich praw majątkowych

Umowa taka skutkuje tym, że po jej podpisaniu jedyną osobą uprawnioną do korzystania z utworu będzie nabywca. Początkowy twórca, właściciel autorskich praw majątkowych lub uprawniony na innej podstawie traci wówczas wszystkie wskazane w umowie prawa majątkowe i nie może z nich korzystać przez okres, na jaki została podpisana umowa. Podpisanie takiej umowy nie powoduje jednak całkowitego zerwania więzi utworu z twórcą, ponieważ na wykonywanie prawa przez nabywcę znaczący wpływ mają autorskie prawa osobiste twórcy, które są niezbywalne.

Co może być przedmiotem ochrony prawa autorskiego?

Prawo autorskie to dziedzina prawa własności intelektualnej, która chroni utwory. Pojęcie utworu należy interpretować szeroko, albowiem obejmuje ono wszelkie wytwory ludzkiej kreatywności mające indywidualny charakter. Do podlegających ochronie prawa autorskiego utworów zaliczamy:  książki, muzykę, film, utwory literackie, wizualne, czy projekt architektoniczny. Istotne jest to, żeby dany utwór miał indywidualny charakter, niezależnie od sposobu jego wyrażania, wartości czy formy. Dla ochrony prawnoautorskiej nie ma również znaczenia fakt, czy dany utwór został upubliczniony.

Czego prawo autorskie nie chroni?

Ochrona prawnoautorska nie obejmuje materiałów urzędowych, aktów prawnych, opublikowanych opisów patentowych, prostych informacji prasowych, a także odkryć i koncepcji matematycznych oraz związanych z nimi metod i zasad działania.

Pomoc prawna w sprawach związanych z prawem autorskim

Z uwagi na mnogość regulacji związanych z prawem autorskim i stopniem ich skomplikowania, na rynku można znaleźć wiele kancelarii oferujących swoim klientom wsparcie we wszelkich kwestiach związanych z ochroną ich twórczości. Oferty kancelarii obejmują takie usługi jak sporządzanie opinii prawnych i ekspertyz, które zawierają ocenę projektów pod kątem możliwości naruszenia praw osób trzecich, a także gotowe rozwiązania pozwalające zminimalizować ewentualne ryzyko.

Kancelarie prawne przygotowują umowy i pomagają w przeprowadzaniu negocjacji. Do najistotniejszych z perspektywy praktyki obrotu należy zaliczyć między innymi umowy o stworzenie utworu, umowy licencyjne, umowy wydawnicze, czy umowy przenoszące autorskie prawa majątkowe.

Ponadto kancelarie prawne gotowe są reprezentować swoich klientów w sądzie w razie wystąpienia sporów z zakresu prawa autorskiego.