Czym jest ustawa o sygnalistach?

Dnia 25 września 2024 r. weszła w życie ustawa z 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów. Wprowadza ona do polskiego prawa dyrektywę dotyczącą ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa UE.

Aby poznać dokładną odpowiedź na pytanie: “Ustawa o sygnalistach - kogo dotyczy i o czym mówi?”, kontynuuj czytanie niniejszego artykułu.

Ustawa o sygnalistach - kogo dotyczy?

Adresatem ustawy o sygnalistach może być: 

• osoba fizyczna, która prowadzi działalność gospodarczą;
• osoba prawna;
• inna jednostka organizacyjna;

Sygnalistą, który dokonuje zgłoszenia, może być każdy, kto pojawia się w otoczeniu podmiotu prawnego, np. pracownik, partner handlowy, partner b2b, dostawca czy dystrybutor.

Ustawa o sygnalistach - jaki jest jej cel?

Ustawa o ochronie sygnalistów ma zapewnić im bezpieczny sposób zgłaszania przypadków łamania prawa w organizacjach. Gwarantuje skuteczną ochronę przed odwetem i zapewnia anonimowość. 

Sygnaliści mogą zgłaszać naruszenia związane m.in. z zamówieniami publicznymi, ochroną danych osobowych, ochroną środowiska i bezpieczeństwem produktów.

Ustawa o sygnalistach - jakie podmioty muszą ją wdrożyć?

Obowiązek wprowadzenia procedur dla sygnalistów dotyczy podmiotów z sektora publicznego i prywatnego. Jednak od tej zasady istnieją 2 wyjątki: 

• Posiadanie mniej niż 50 osób na etacie (jednak nie dotyczy to wszystkich podmiotów. Zasada ta nie obejmuje m.in. tych, którzy prowadzą działalność z zakresu usług, produktów i rynków finansowych, a także przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu).
• Z wprowadzenia wewnętrznych procedur są zwolnione urzędy i jednostki organizacyjne gmin, które mają mniej niż 10 tysięcy mieszkańców.

Ustawa o sygnalistach - co powinien obejmować rejestr zgłoszeń?

Pracodawca ma obowiązek prowadzić rejestr zgłoszeń obejmujący: 

• numer zgłoszenia;
• przedmiot naruszenia;
• dane osobowe zgłaszającego i osoby, której dotyczy to zgłoszenie;
• dane kontaktowe zgłaszającego;
• data dokonania wewnętrznego zgłoszenia;
• szczegóły na temat podjętych działań następczych;
• data zakończenia sprawy.

Aby kanał zgłoszeń wewnętrznych działał sprawnie, ważne jest odpowiednie przeszkolenie pracowników oraz regularna ocena skuteczności i adekwatności wprowadzonych procedur.

Co oznacza zakaz stosowania środków odwetowych wobec pracownika-sygnalisty?

Pracownik-sygnalista nie może być narażony na żadne działania odwetowe, takie jak np.: 

• odmowa nawiązania stosunku pracy;
• mobbing;
• dyskryminacja;
• przeniesienie na niższe stanowisko;
• zmniejszenie wysokości wynagrodzenia;
• pominięcie przy awansach;
• niesprawiedliwe traktowanie;
• zastraszanie;
• negatywne ocenianie pracy;
• nałożenie lub zastosowaniu środka dyscyplinarnego.

Oczywiście to tylko część niedozwolonych działań. Jeżeli pracodawca podejmie działania odwetowe lub będzie nimi groził, musi liczyć się z poważnymi konsekwencjami.

Ustawa o sygnalistach - kary dla pracodawcy za jej nieprzestrzeganie

Osoby fizyczne utrudniające sygnalistom dokonanie zgłoszenia muszą liczyć się z grzywną do 1 080 000 zł lub karą ograniczenia wolności bądź pozbawienia wolności do lat 3.

Ci, którzy stosują działania odwetowe względem sygnalisty, osób pomagających w dokonaniu zgłoszenia lub osób powiązanych z sygnalistą będą zagrożone karą ograniczenia wolności, lub pozbawienia wolności do lat 2. Jeśli działania odwetowe będą szczególnie uporczywe, trzeba liczyć się z bezwzględną karą pozbawienia wolności do lat 3. 

Natomiast ten, kto ujawnia tożsamość sygnalisty, podlega grzywnie do 1 080 000 zł, karze ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do roku.

Gdzie szukać informacji o ustawie o sygnalistach?

Szczegóły na temat ustawy o sygnalistach można znaleźć na różnych stronach www. Pamiętaj jednak, że wiele serwisów dostarcza niezweryfikowane informacje. Najlepiej wybierać zaufane portale. Szczególnie polecane są te prowadzone przez kancelarię w Poznaniu lub innym mieście. Na stronach, gdzie artykuły publikowane są przez specjalistów, można znaleźć rzetelne informacje bazujące na aktualnych przepisach prawa.