Te zdjęcia to prawdziwy kosmos! Radosław Filipek opowiada o swoim hobby

Mimo, że żyjemy w epoce wypraw kosmicznych, przestrzeń pozaziemska pozostaje dla nas bezkresną, tajemniczą pustką. Od trzech lat oswaja ją Radosław Filipek ze strony facebookowej AsroSzczecinek, który dzięki astrofotografii, przechwytuje i utrwala fotony ciał niebieskich, oddalonych często o lata świetlne…

Kiedy powstało pierwsze zdjęcie nieba pana autorstwa?

Całkiem niedawno bo w 2020 roku, kiedy to można było oglądać nad Polską jasną kometę o nazwie C/2020 F3 (NEOWISE). Była ona świetnie widoczna gołym okiem i bardzo efektowna. Chwyciłem więc za telefon, do którego przyłożyłem lornetkę i tak uwieczniłem to zjawisko.

Załóżmy, że i ja chciałabym zacząć fotografować niebo. Od jakich zakupów powinnam rozpocząć swoją przygodę?

Najprostszą metodą na rejestrację nocnego nieba jest zaopatrzenie się w aparat, tradycyjny statyw i wężyk spustowy. Wykonując sekwencję kilkuset jednakowych ujęć, dokonamy pierwszej obserwacji – gwiazdy zaczną „kreślić łuki”. Aby wyeliminować ten efekt, potrzebny nam będzie montaż paralaktyczny, dzięki któremu sprzęt z którego korzystamy, zostanie odpowiednio ustawiony w stosunku do osi obrotu Ziemi i będzie podążał za pozornym ruchem gwiazd na niebie. W kolejnym kroku warto zaopatrzyć się w napęd elektryczny do montażu. Na pytanie jaki aparat przyda się na początek, trudno odpowiedzieć. Ja zaczynałem z tym co było pod ręką – piętnastoletnią lustrzanką Canona i radzieckim obiektywem Tair 300 mm. Dopiero gdy na dobre wsiąkłem w temat, zakupiłem body Canona 550 D i dedykowany astrofotografii obiektyw William Optics.

Skąd czerpie pan wiedzę na tak niszowy temat jak astrofotografia?

Nieocenionym źródłem wiadomości okazała się książka Marka Substyka, która niczym najlepszy podręcznik przeprowadziła mnie przez podstawy każdego zagadnienia. Poza tym warto nawiązać znajomości na forach tematycznych, dołączyć do Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii oraz ćwiczyć, ćwiczyć, ćwiczyć…

Jak wiele czasu w skali miesiąca poświęca pan na swoje hobby?

Astrofotografia to bardzo pojemny temat, jednak w polskich warunkach, mamy zaledwie około czterdziestu nocy w roku, kiedy panują odpowiednie warunki do zbierania materiałów. W pozostałe dni możemy szkolić się teoretycznie lub opracowywać zgromadzone dane. Może to będzie zaskakujące, ale na każde piękne zdjęcie ukazujące np. Siedem sióstr czyli Plejady M45, składa się 80 do 100 trzyminutowych zdjęć, nałożonych na siebie i obrobionych w programie graficznym. Wszystkie szumy i zanieczyszczenia muszą zostać wyciszone, a interesujące nas obiekty „wyciągnięte”. Możemy więc powiedzieć, że na efekt finalny takiego zdjęcia składa się dwadzieścia godzin wieloetapowej pracy. 

Czy rejon Szczecinka to dobry teren do obserwowania kosmosu? Gdzie w naszej okolicy znajdują się miejsca z najlepszym „widokiem na wszechświat”?

Obecnie zamieszkuję w Trzcinnie i jest to „4” na skali Bortle'a, czyli niebo obszarów przejściowych pomiędzy przedmieściami, a obszarami wiejskimi. Nad horyzontem widoczna jest łuna pochodząca od Szczecinka, Droga Mleczna jest widoczna lecz bez wyraźnej struktury… Ogólnie powiedziałbym, że dla uzyskania ciekawych zdjęć trzeba uciekać w rejony jak najmniej wysycone źródłami sztucznego światła. Niezłą „miejscówką” w bezpośrednim sąsiedztwie, są pola usytuowane w połowie drogi między Szczecinkiem a Barwicami. Zamieszkuje tam mój brat, miałem więc okazję spędzić kiedyś całą noc na obserwacji nieba i byłem pozytywnie zaskoczony rezultatami.

Co jest wymarzoną destynacją astrofotografów? Islandia? Północna Norwegia?

W Polsce jest to znajdujący się w Bieszczadach park ciemnego nieba. W skali świata, mekką astrofotografów jest Atakama - ogromna piaszczysto – kamienista pustynia rozciągającą się wzdłuż północnych terytoriów Chile. Roczna suma opadów na Atakamie nie przekracza 100 mm, a w skutek specyficznego położenia i oddziaływania zimnego Prądu Peruwiańskiego, do zupełnych wyjątków zalicza się tam dni i noce, podczas których niebo jest zasłonięte chmurami. Korzystają z tego ośrodki badawcze z całego świata, a na pustyni operują największe teleskopy należące do NASA czy ESO. Ciekawostką jest fakt, że dzięki staraniom słynnego polskiego astrofizyka Bohdana Paczyńskiego, stanął tam również teleskop Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego.

Jak to się dzieje, że zdjęcia nocnego nieba bywają bardzo kolorowe?

Najprościej powiedzieć, że kosmos to bardzo kolorowe miejsce, choć byłoby to duże uproszczenie. Tak naprawdę gwiazdy, galaktyki, mgławice czy zbiorowiska „międzygwiezdnej materii” emitują bądź rozpraszają światło, a efekt tych zjawisk w końcu docierają do Ziemi. Kolory gwiazd są uzależnione od ich temperatury. Najgorętsze emitują światło niebieskie, wraz ze spadkiem temperatury kolor gwiazd zmienia się w biały, żółty, pomarańczowy i czerwony. Zazwyczaj to młode gwiazdy mają niebieską barwę i wraz ze swoja ewolucją trwającą często miliony, a nawet miliardy lat, zmieniają kolor. Najjaśniejsza gwiazda, jaką możemy obserwować z Ziemi, czyli Syriusz emituje biało-niebieskie światło, ale postrzeganie jego barwy zależne jest od miejsca obserwacji — podziwiany nisko nad horyzontem może wydawać się czerwony.

Na jakie obiekty na niebie powinniśmy zwrócić uwagę o tej porze roku?

Początek kwietnia jest to doskonały moment by zacząć obserwować centrum Drogi Mlecznej. Musimy tylko wybrać zaciemniony obszar, wyruszyć o trzeciej nad ranem i skierować się na południowy - wschód.

Czy obserwacja nieba nastraja pana refleksyjnie? Czuje się pan czasem nic nieznaczącym ziarenkiem piasku wobec tego ogromu?

Chyba nie ma osoby pasjonującej się astrofotografią, która nie doszłaby do podobnych wniosków. Proszę sobie wyobrazić, że cztery miliony lat temu odległą galaktykę opuściło światło. Jego fotony w końcu dotarły do Ziemi i trafiły do obiektywu aparatu. W istocie zarejestrowany został obraz czegoś, co istniało cztery miliony lat temu, a czego może już dawno nie być… Galaktyka Trójkąta, czyli najdalszy obiekt naszego nieba, który da się dostrzec bez lunety czy teleskopu, oddalona jest od nas 2,9 mln lat świetlnych. A to przecież po Andromedzie najbliższa nam galaktyka, z tych które jesteśmy w stanie zaobserwować nieuzbrojonym okiem z naszej półkuli. Można powiedzieć „kosmiczna sąsiadka”. Dlatego zgadzam się ze stwierdzeniem, że astrofotografia to w zasadzie podróż w czasie.

Plejady (inne nazwy to m.in. M45, Siedem Sióstr). Najbardziej znana gromada otwarta na niebie. Popularność zawdzięczają głównie temu, że można ją swobodnie obserwować nieuzbrojonym okiem. Znajduje się w gwiazdozbiorze Byka, w odległości około 444 lat świetlnych. Na zdjęcie składa się 53 zdjęcia obiektu, każde po 180 sekund, ISO 800. Teleskop użyty do zdjęcia to refraktor apochromatyczny William optics Zenithstar 73. Aparat Canon 550d. Całość zawieszona na montażu paralaktycznym skywatcher eq5 pro.

Mgławica Rozeta znajdującą się w konstelacji Jednorożca. Znajduje się Ona w odległości około 5200 lat świetlnych od Ziemi. Nazwa Rozeta została nadana tej mgławicy ze względu na jej kształt podobny do kwiatu róży. Na zdjęcie składa się 59 zdjęć każde po 180s. ISO 800. Do tego zdjęcia kalibracyjne (dark 50szt, bias 30szt, flat 30szt). Teleskop William optics z73, aparat Canon eos 550d, montaż skywatcher eq5 pro.

Zdjęcie wykonane 05.03.2023 około godziny 21.40, kiedy tarcza Księżyca była oświetlona w 97.4%. W momencie wykonania zdjęcia Księżyc był oddalony od nas o ok. 403991 km. Teleskop Skywatcher newton150/750, aparat Canon eos 550d, montaż skywatcher eq5 pro.

Galaktyka Andromedy (zwana również Messier 31, M31 lub NGC 224, a wcześniej także Wielką Mgławicą w Andromedzie[b]) – galaktyka spiralna, leżąca około 2,52 miliona lat świetlnych od Ziemi w gwiazdozbiorze Andromedy. Galaktyka Andromedy jest największą i najjaśniejszą galaktyką nieba północnego. Widać ją nawet przez małe lornetki. Obserwacje można prowadzić także gołym okiem, niekiedy nawet na przedmieściach większych miast, widoczna jest jako niewielka mgiełka. Jednak jej całkowita średnica kątowa przewyższa sześciokrotnie kątowe rozmiary Księżyca. Na zdjęcie końcowe składa się 115 zdjęć obiektu każde po 180s. ISO 800. Do tego zdjęcia kalibracyjne (dark 50szt, bias 30szt, flat 30szt). Sprzęt: teleskop William optics z73, aparat Canon eos 550d, montaż skywatcher eq5 pro.

Król zimowego nieba, a w środku Wielka Mgławica w Orionie (krócej: Mgławica Oriona, znana również jako Messier 42, M42 lub NGC 1976) – najjaśniejsza mgławica dyfuzyjna na niebie, widoczna nieuzbrojonym okiem. Znajduje się w gwiazdozbiorze Oriona, na południe od jego Pasa. M42 jest odległa od Ziemi o 1340 lat świetlnych i stąd jest najbliższym nam obszarem gwiazdotwórczym. Ma średnicę około 30 lat świetlnych. Na zdjęcie końcowe składa się 94 zdjęcia każde po 180s. ISO 800. Do tego zdjęcia kalibracyjne (dark 50szt, bias 30szt, flat 30szt) Sprzęt: teleskop William optics z73, aparat Canon eos 550d, montaż skywatcher eq5 pro.